Zelfcensuur, de eerste stap richting muilkorf

Ik bevind me voor het eerst van mijn leven in een situatie, dat het verstandiger is mijn mond te houden, dan die open te doen. Dat geldt niet alleen in het land waar ik op dit moment ben, maar ook in Nederland. Vorig jaar spitte de gemeente Haarlem mijn Facebook profiel door om te kijken, wanneer ik me in Turkije en in Nederland bevond, want ik had de plicht vier maanden per jaar in Nederland te zijn. Ik voldoe graag aan mijn plichten, maar zonder woning werd het een klus om dat te realiseren. Een rechter zag dat gelukkig in en gaf me wat ruimte. Sinds september hebben we een woning in Nederland en is het probleem opgelost. Maar die zoektocht van de gemeente Haarlem is me niet in mijn koude kleren gaan zitten. Ik walgde van de manier waarop zij woorden uitlegde als 'wonen in Turkije', alsof acht maanden per jaar in een land vertoeven geen 'wonen' genoemd mag worden. Er werd verschil gesuggereerd tussen 'verblijven' en 'wonen' en er werd gekeken naar data waarop foto's van Turkije op de account waren geplaatst.
   Gelijktijdig veranderde Turkije steeds meer in een dictatuur. Rond de tijd dat we hier arriveerden verklaarde de premier zich president en na de verkiezingen weigerde zijn partij coalitiebesprekingen, waarop nieuwe verkiezingen werden uitgeschreven. En vreemd genoeg sloeg het eerdere verlies plots om in een absolute meerderheid. Een paar terroristische aanslagen zijn genoeg om een volk bang te maken. Vervolgens een 'coup', die recht gaf op tienduizenden arrestaties en nog meer ontslagen. Een 'noodtoestand' rechtvaardigt alles. Anders denken is in dit land niet geoorloofd. Dat ondervonden de media. Journalisten werden opgepakt en kranten verboden. Macht is heel eng: vaardig een verbod uit en je hebt een vrijbrief om normale zaken ineens tot misdaad te bombarderen. Openlijk praten over politiek is erg onverstandig, want ook de Mao-tactiek van sociale controle en klikken is dit land niet ontgaan.
   In de aanzet tot een dictatuur wordt de rechterlijke macht geleidelijk vervangen door aanhangers van het regime en worden mensen beschuldigd van misdaden die ze niet hebben begaan. Alles is gericht op uitschakeling van de andersdenkende tegenstander. En helaas is dat niet moeilijk, we doen er in Nederland aan mee: Wilders wordt ook vervolgt voor verwerpelijke uitspraken. Dat maakt de weg voor zijn populisme net zo vrij om uiteindelijk de weldenkende mens op 'verkeerde uitspraken' te betrappen.
   Om de dictatuur in Turkije te vervolmaken, komt er eerdaags een referendum over het staatsbestel: een premier is niet meer nodig, vindt de president, en dus mag het volk zeggen of ze hem als totalitaire sultan willen. Dat komt overeen met het Amerikaanse systeem, maar daar worden geen oppositiepartijen verboden, vooralsnog niet althans. Het volk is eerst gepaaid met allerlei kleine cadeautjes en complimenten. Een minister liet op de televisie weten, dat de wijsheid van het volk, van boeren, ongeletterden en zo meer, veel meer waard is dan die van de gestudeerden. De laatsten ruïneerden het land met hun linkse, goddeloze wijsheden. Welke kneus voelt zich dan niet op een sokkel gezet? Welke trol zal niet op zo'n complimenteuze leider stemmen? De president heeft zo'n drie jaar nodig gehad om van een democratisch land een dictatuur te maken. En neem van mij aan, dat kan in ieder land met het grootste gemak.
   Op de eerste dag van Trump als president liet hij de Twitter account van een departement afsluiten, omdat een medewerker had getwitterd, dat de opkomst tijdens de inauguratie mager was. Waar je je al niet druk om kan maken! Maar dat is nu juist wat de machtswellusteling persé niet wil: een andere mening dan hij zelf is toegedaan, zelfs al is die mening gestoeld op feiten. Feiten bestaan voor deze mensen niet, alleen hun eigen waarheden en die maken ze waar, door anderen voor leugenaars uit te maken. Het betreffende departement kreeg de Twitter account weer terug, maar moest een rectificatie en excuses twitteren. En natuurlijk deed het dat. Waarom, is de grote vraag? Ook dat is simpel te beantwoorden: anders vallen er ontslagen. Wat kan het die medewerker schelen een excuus aan te bieden voor zo'n bagatel, als hij daarmee zijn baan behoudt! Zo gaat het met macht: flink wat dreiging en het merendeel van het volk kiest eieren voor zijn geld.
   Amerika, Turkije...maar dat is geen Europa! En Polen dan? De hervorming van het constitutionele hof, waardoor het vrijwel onmogelijk wordt om omstreden wetten te blokkeren. De nieuwe media wet, die bepaalt dat de regering de directie en hoofdredactie van de publieke omroep zelf kan benoemen en ontslaan. Dat is vaste prik in dictaturen! En waarheen leidt de oorlog, die Trump aan de journalisten heeft verklaard?
   Democratie is een goede zaak, maar een absolute meerderheid voor partijen als PiS in Polen, AKP in Turkije en Trumpisme in de VS is rampzalig. En er staan al langere tijd nieuwe landen op het lijstje te popelen om zich bij deze verkeerde voorbeelden aan te sluiten: het Frankrijk van het Front National, het Nederland van de PVV, het Oostenrijk van de FPÖ. En in een land als Hongarije is de islamhaat al gevestigd.
   Overal is de roep hetzelfde: Macht aan het Volk! Maar wie is dat volk en welke macht willen ze? Het was de roep van ongeveer iedere dictator in de geschiedenis van de wereld, maar niemand van dat 'volk' schijnt het te herkennen: de volksrepublieken, de uitroepen één volk, één rijk / één vaderland, één leider? En het was die leiders nooit om het volk te doen, dat hebben ze met miljoenen doden bewezen. We zeiden ooit: Nooit Meer! We huiverden van beelden van Hitler, begrepen niet hoe het mogelijk was dat een volk hierin meeging, in de mensenhaat, de destructie, maar nu gebeurt hetzelfde weer. Dat kan alleen als 'het volk' oliedom is.
   Als het tegenzit gaan Frankrijk en Nederland in de komende maanden dezelfde kant uit als de Polen en de Amerikanen. Niets garandeert dan nog, dat ik mijn blog kan blijven schrijven, want iedere populist heeft tot nu toe bewezen, dat hij intolerant is. Hij duldt geen tegenspraak, geen informatie die zijn onzin weerlegt, geen feiten die hem niet uitkomen. En de controle daarop is tegenwoordig bijzonder gemakkelijk, muilkorven is een fluitje van een cent: blokkeer sociale media accounts en je bent er van af. Trump deed dit binnen een dag! Ik kan al weken de NOS app en site hier niet openen, omdat Turkije deze boos heeft geblokkeerd. Ik kan geen VPN meer instellen, omdat Turkije al dergelijke Virtuele Netwerken blokkeerde, anders raakt het de controle kwijt en kunnen journalisten blokkades omzeilen.
   Vanmiddag, in het zonnetje, had ik een felle discussie met Ernst over 'wat wel en wat niet'. Ik wilde niet meer doorgaan met de zelf opgelegde censuur, terwijl hij het zekere voor het onzekere koos: geen namen, want die zijn niet nodig voor de boodschap. Daarin heeft hij gelijk, maar dan geef je toe! Dan doe je dat, wat de onderdrukker wil. Het is de tweede stap naar onvrijheid, want sinds de zoektocht van Haarlem is mijn Facebook profiel alleen nog door vrienden te volgen; ik ben me dood geschrokken van deze Nederlandse Big Brother. Ik ben het dus niet met Ernst eens en toch noem ik hier op zijn verzoek geen namen, simpelweg omdat ik ook verantwoordelijk ben voor zijn positie en voor vier huisdieren, die ik niet aan hun lot over kan laten, mocht ik plotseling onder geleide het land worden uitgezet. Bovendien, wij zijn in Nederland drie jaar geleden alles kwijtgeraakt en willen dat niet nog eens meemaken.

Even huizen kijken

   "Zo'n oud Turks huis in een klein dorp. Wit met een pannen dak, een veranda en een stuk tuin eromheen, dat zou ik wel willen huren."
   "Ik heb laatst in Inlice zo'n huis gezien. Ik dacht nog, dat is nou een perfect huisje en geweldig voor de honden, antwoordt Wilma.
   "Echt? Zullen we gaan kijken?"
   Een half uur later, ongeveer drie uur, zitten we in de auto en rijdt Ernst ons naar İnlice. Het is even zoeken, want Wilma kwam er toevallig langs, omdat ze verkeerd was gereden.
   "Nee, we moeten hier terug. Volgens mij was het dat huis," en ze wijst naar een klein wit huis met rood pannendak.
   We stoppen voor het hek, op een onverharde landweg. We lopen om het hek, dat met een hangslot is afgesloten. Het is een klein, traditioneel huis met veel grond erbij. Op een lager gedeelte lopen drie schapen. Wilma staat een minuut of vijf later met een paar mannen te praten.
   "Dit huis wordt niet verhuurd, maar dat daar verderop wel. Daar moet alleen veel aan gedaan worden."
   "Kunnen we daar kijken?"
   Ze vraagt het de mannen, die direct op weg gaan. Het huis is inderdaad niet af. Het dak lekt volgens de mannen en de meeste muren zijn niet gestuukt. De bovenverdieping is van buiten met een trap bereikbaar. Die is 'nieuw', in die zin, dat hij niet zo oud is als het onderhuis. Dat heeft, als we door de ramen kijken, nog de o

Lulverlengers

Vannacht was de heibel compleet. Aan de overkant woont een hondje, dat klinkt als Ventje. Blaffen doet hij of zij helaas nog vaker dan Ventje en soms onophoudelijk. In de relatieve rust van de avond lijkt het alsof de hond in onze tuin zit.
   Relatieve rust is gebaseerd op het moment, dat de imam rust, de bevolking zich opmaakt om naar bed te gaan of al is gaan slapen (inclusief de dorpsomroepster, die via microfoons een keer of drie per dag een boodschap uitschalt, waar wij niets van begrijpen) en de kippen hun stok hebben gevonden. Het verkeer stopt niet. Göcek is een gezellig dorp met veel horeca-gelegenheden, dat een behoorlijke aantrekkingskracht heeft op de dorpelingen uit de omgeving. Ja, natuurlijk, allemaal jonge mannen. Die jonge mannen hebben net als veel mediterrane jonge mannen al decennia voor hen een hang naar enorm macho gedrag. In de jaren tachtig was Turkije daar nog van gevrijwaard, maar rot gedrag doet op den duur overal zijn intrede.
   Zo stil als het dorp en onze boulevard decennia geleden nog waren, nu wordt de Atatürk Bulvar gebruikt als racebaan door de macho. Behalve 'speeding' met soms wel 100 km per uur (hier zijn de Nederlandse versmallingen van wegen om dat tegen te gaan nog niet ontdekt), is de claxon eveneens een favoriete uiting van de mannelijkheid. Hoe meer tonen, hoe beter. Midden in de nacht met 100 km zo'n toeter laten horen, lijkt het bewijs van een hele grote lul. Maar omdat de weg zo is uitgereden met die snelheid, wordt aan begin en eind gekeerd en herhaalt het spektakel zich om de paar minuten. Is de macho niet in het bezit van een auto, dan is de brommer, waarop geen begrenzer zit, de aangewezen lulverlenger. Als de uitlaat bij aankoop geen herrie maakt, is daar zo een oplossing voor gevonden.
   Het stadium waarin deze zielige, aankomende mannetjes verkeren lijkt op Italianen en Spanjaarden uit de vorige eeuw. Het is niet de Turk, zoals ik hem leerde kennen toen ik nog jong was. Die liep met een vriend op mij en mijn zus af, schudde ons de hand en zei, dat hij ons erg mooi vond. Daarna vervolgden we gevieren lachend onze eigen weg in Istanbul 1987. Ik hoop oprecht dat de jonge mannen uiteindelijk toch zullen uitgroeien tot de volwassen Turk zoals ik hem ken: fatsoenlijk, uitermate vriendelijk, behulpzaam en respectvol. Of is hier ook van een kentering sprake en wordt de Turk uiteindelijk de Spanjaard of de Italiaan, waaraan ik beide zo'n ontzettende hekel heb. Mannen die zichzelf geweldig vinden, die kwijlen en plakken, obceen gebaren en 'nee' nooit hebben begrepen. Ik zag het in Griekenland gebeuren, nog voor de eeuwwisseling. Allerminst charmant.
   De herrie op de Atatürk Bulvard is de reden, dat wij toch zullen zoeken naar een ander huurhuis. Zolang Turkije nog geen snelheidscontroles uitvoert en claxonneren onbeperkt mag, de overbuurhond Ventje voortdurend blijft nabootsen in het midden van de nacht en de haan aan de overkant geen weet heeft van wanneer het werkelijk ochtend is, verwacht ik geen verbetering. Die hond en die haan zijn net de druppel natuurlijk...gek op honden en hanen.

Hitte

Zonder ventilator zou ik gek worden. De vraag of dit het geschikte klimaat voor mij is, hoef ik niet te stellen. Ik moet ermee leren leven. Wens en realiteit zijn twee verschillende dingen: op koude Nederlandse zomerdagen denken aan een subtropisch terras is totaal wat anders dan erop zitten en trachten iedere zonnestraal te ontwijken. Nee, ik zie er niet uit als een mooi gebruinde, wel verzorgde vrouw, maar als een zwetend skelet met springend haar, dat nat in nek en om de oren de verkeerde kant uit krult. Mijn ANWB-sandalen zijn verschoten en stoffig. Mijn jurkje komt voor 7,5 lira van de markt en make-up draag ik al maanden niet meer. Geen gelakte nagels, maar hakerige korte krabbertjes van het werk in en om het huis. Van de opgedirkte vrouw die op hoge hakken naar raadsvergaderingen ging is niets meer over.
   Jazeker, dat is wat ik wilde: een leven dat geen eisen stelt aan uiterlijk, tijdsindeling of aanzien. Seneca, die al geruime tijd naast ander leeswerk mijn ziel verrijkt met zijn filosofie, helpt me deze weg te volgen. Hij beschrijft in een brief aan Lucilius de rijkdom van de Romeinse badkamers, voorzien van grote ramen met uitzicht op landerijen of de zee en meent: 'Zaken waar mensen eens voor te hoop zijn gelopen, die bij hun inwijding bewondering hebben gewekt, worden later verworpen als verouderd, zodra de luxe weer iets nieuws heeft bedacht om zichzelf te overtreffen. (..) Want waarom iets verfraaien dat een appel en een ei kost en niet is uitgevonden voor het plezier maar voor een praktisch doel?'
   Als het Seneca niet is, die mij tot de orde roept, mij inpepert waar de essentie van het leven ligt, dan is het wel het gebrek aan geld, waardoor onze tafels bestaan uit twee oude pallets met poten van oud bouwhout en de boekenkast uit kratjes '70er jaren. Maar ook het genoegen aan deze tafels te zitten is des te groter, omdat zij door ons zelf zijn vervaardigd. Ik heb het altijd leuk gevonden om met weinig geld iets voor elkaar te krijgen, begreep nooit hoe mensen konden pochen over dure zaken. Het doet mij geen enkel genoegen veel geld uit te geven.
   De planning eist, dat ik over een uur een kortstondige marteling moet doorstaan. De auto staat nu pal in de zon en dient dan als vervoersmiddel voor een trip naar Fethiye. De eerste vijf minuten zal ik badend in het zweet de zon vervloeken. Maar vanavond, als wij gedrieën op de veranda onze eerste borrel nuttigen, dan voel ik me de koningin van deze wereld.

Naar Turkije, weg uit de pietluttigheid!

De crisis in Nederland heeft veel gaten geslagen in onze samenleving. Op ons is ook een meteoriet gevallen. Zo eentje die je niet zag of hoorde aankomen, maar die een geweldige puinhoop veroorzaakte. Ik ben wel vaker door meteorieten geraakt en dat leerde me al snel, dat vooral creativiteit een absoluut vereiste is om de chaos te herstellen: een krakend denkproces.

   Mijn hoofd wordt al sinds een jaar of vier in beslag genomen door onnozele, onuitvoerbare en hoopvolle ideeën. Enkele weken geleden kwam daar een nieuwe bij, afgeleide van een oeroud idee met iets ander scenario: emigreren. De ouderdom van het eerste idee stamt uit mijn jeugd, toen ik 17 was. Toen vluchtte ik weg uit Nederland en voegde mij bij mijn vriendje in Athene. Een jaar later was het Rome en weer een jaar later Wenen. Als ik niet verliefd was geworden op mijn Nederlandse ex, dan was ik nooit in dit land gebleven. Ook ex en ik hadden de wens naar het buitenland te gaan, dachten aan een pannenkoekenhuis is Fethiye, maar ik wilde niet weg bij mijn ouders. Ik was het enige kind, dat nog in Nederland woonde. Vond het maar sneu voor hen, vond ze toen al oud, terwijl ze nog dertig jaar in prima staat doorleefden. We hadden de stap toen moeten zetten, maar we deden het niet.

   In 2012 stonden Ernst en ik in een huis in Göcek en hadden het direct willen kopen, zei het dat ik mijn dochter Lina niet in Nederland wilde achterlaten. We vroegen haar 'Wil me mee?', maar ze antwoordde 'Nee' en dat was het. Geen probleem. Het was maar een droom, en dromen zijn ook mooi als ze dromen blijven. Een paar weken geleden, anderhalf jaar na dat voorspelbare antwoord, vraag ik het haar weer. De situatie is anders, zij heeft nu een flat waar ze altijd naartoe terug kan. Vindt zij het daar niets, dan gaan we ook terug. We kopen geen huis, maar we huren er gewoon een. Geen vastigheden, gewoon proberen. En waarempel, er komt een twijfelachtig antwoord. Een paar weken later begint ze zelfs enigszins uit te kijken naar zo'n spannende stap in haar leven. Met de dag slaat het idee meer aan en krijgt ze steeds meer het gevoel dat dit wel eens een leuke ervaring zou kunnen worden.

   Daarmee staat vast, dat we toewerken naar een vertrek ergens rond 1 augustus. Het beheerst inmiddels mijn hele hoofd. Alles is gericht op weg uit Nederland. Eindelijk weg uit Nederland. Weg uit het land, dat alles voor zijn burgers wil bepalen, of ze roken, wat ze eten, wanneer ze mogen drinken en hoeveel. Uit het land, dat met talloze witte lijnen op de grond mijn weg aangeeft. Uit het land, waar initiatief wordt vermoord door regeltjes, waar de AOW eerdaags wordt gekort als je door je kinderen verzorgd wordt, waar de zorg voor elkaar een ondergeschikte rol speelt, waar de belasting blijft innen, ook al valt er niets meer te halen, waar dom volk de cultuur van allochtonen minacht, waar de jeugd geen respect meer voor ouderen heeft en iemand op zijn 50ste wordt uitgerangeerd. Weg uit dat land.

   Aan Turkije mankeert veel, maar het klimaat is goed, het tempo relaxed, de natuur onaangelegd en er is een absoluut gebrek aan pietluttigheid. Dat is het goede woord: Nederland is pietluttig, tenenkrommend pietluttig! En dat wordt steeds erger, want iedere politicus moet iets nalaten en naait een extra element aan het dwangbuis.

   Den Haag ziet Nederland als een tuin, die in perfectie moet worden aangelegd, maar nooit af is. De een plant een roos, de volgende een boom die de roos haar licht ontneemt. Niemand komt op het idee om de boom te snoeien, om onderhoud te plegen, iedereen gaat voor zijn eigen nieuwe plant, die zijn ego vertegenwoordigd. Ze willen allemaal als 'van Houten' in de geschiedenisboekjes worden vermeld. En zonder het op te merken kan niemand meer ongehinderd door de tuin lopen, maar loopt letsel op, struikelt keer op keer of wordt bestraft vanwege vernieling.

   Wij gaan weg.

Bemoeizucht als voorbode van machtswellust

In het artikel van Betsy Udink in de Groene Amsterdammer (nr. 13) over Erdogan, schrijft zij 'Scheiding van machten, belangrijkste vereiste voor een democratie, lapt Erdogan aan zijn laars.' Dit statement wordt bekrachtigd door de rest van het artikel 'De wraak van de beyefendi (meneer de heer)', waarin zij onder meer de afgeluisterde telefoongesprekken letterlijk vertaalt.
   Toch weer schokkend, al was ik al op de hoogte van Erdogans machtswellust, want er is veel over geschreven en mijn Turkse familie informeert me met regelmaat over alle excessen, vrienden die om niets worden opgesloten, verdacht van complotten die er niet zijn, en mensen die jaren zonder proces in een cel vertoeven. Erdogan laat iedereen ontslaan die het niet met hem eens is en, als het even kan, sluit hij ze op.
   Helaas duikt hier in Nederland een vergelijkbare mentaliteit op. Staatsecretaris Teeven van justitie liet het Nederlandse volk weten, dat hij er alles aan zou doen om Volkert van der Graaf niet met proefverlof te laten gaan. Mark Rutte zei, dat zo'n proefverlof zolang hij hier was niet zou gebeuren. D66 en CDA eisen een debat over de kwestie van twee doodgeschoten dieven in Deurne. Met regelmaat bemoeit de politiek zich met zaken, waarmee het niets te maken heeft en dwingt inmenging af, beïnvloed de publieke opinie en doet daarmee aan opruiing.
   Een moordenaar, of die nu een BNer, politicus of een kluizenaar als slachtoffer had, krijgt en straf en zit die uit. Heeft hij recht op proefverlof of vervroegde vrijlating, dan is dat een voldongen feit. De politiek heeft niets te maken met deze gang van zaken, die door de geëigende organen wordt bepaald. Ook heeft de politiek niets te maken met de keuze van een (zeden)delinquent ten aanzien van zijn woonplaats, alsmede het risico dat hij loopt op wraakacties. Het is aan het OM om een straf te eisen en het is aan de rechter te bepalen, welke straf de wetsovertreder krijgt. Dezelfde rechter kan ook uitspraken doen ten aanzien van de periode na detentie.
   Voor de schietpartij in Deurne, waarvan de officier van justitie heeft gezegd, dat het hoogstwaarschijnlijk om zelfverdediging handelde, geldt hetzelfde Het tijdsbestek van 24 uur staat volkomen los van de grondigheid van een onderzoek. Als tien man een terras aanleggen, is het werk zo gepiept. Vooralsnog is alleen bepaald dat het echtpaar niet in voorarrest hoeft te blijven omdat er (nog) geen strafbare zaken zijn geconstateerd. Dat is een volkomen logische gang van zaken.
   Dat een aantal burgers direct in de pen klimt vanwege 'de moorden' was te verwachten. Dat een aantal politici zich als wolven op de materie stort is schokkend. Daarmee geven deze politici aan geen vertrouwen te hebben in justitie en de rechtsgang, waarmee zij een poot onder de grondvesten van onze samenleving afzagen. Een politicus zou beter moeten weten.
   Bemoeienis van politici met processen die de Nederlandse samenleving bezighouden, maar die buiten hun gezagsterrein vallen, neigt naar de machtswellust zoals Erdogan die in Turkije laat zien. Een strikte scheiding van machten is de verworvenheid van onze democratie en daaraan mag nog niet voor een millimeter worden getornd. Een politicus heeft allerhande andere middelen ter beschikking om een controlerende rol te spelen in geval zaken geen goed beloop zouden hebben of indien een ander beloop gewenst zou zijn. Indien justitie of de rechterlijke macht faalt, is het zijn taak via wetsvoorstellen en/of -wijzigingen voor verbetering van systemen te zorgen, maar niet om bij voorbaat individuele gevallen in de schijnwerpers te zetten. Vooralsnog is van falen geen sprake en dus kan de politicus de stoeptegel laten liggen als een fait accompli. Hij heeft geen stem die ertoe doet.
   In Nederland kan alles gezegd en geschreven worden, maar politici dienen hun positie niet te misbruiken ter vermeerdering van hun populariteit. Een politicus past een voorbeeldfunctie als het gaat om acceptatie van de wet en respect voor de scheiding van machten. Geeft hij dit voorbeeld niet, dan verlaagt hij zich tot het niveau van Geert Wilders en uiteidelijk van iemand als Erdogan.

Een gevoelig kettinkje

Vijftien regels over religie aan de muur van elke klas, het franse handvest van het seculiere onderwijs. Een van die regels: het is verboden om religieuze voorwerpen als kruisjes, hoofddoeken of davidsterren zichtbaar te dragen. Een enigszins weldenkend mens weet direct, dat het niet om die gouden kruisjes gaat, maar om de hoofddoeken. Hoe kan een regering zich wentelen in onzin, om een onzinnig verbod op hoofddoeken te realiseren?
   Elders in de wereld, in Turkije, is het inmiddels verboden om van tien uur 's avonds tot zes uur 's morgens in winkels alcoholische drank te verkopen. Erdogan, die door menig westers politicus nog wordt gezien als de man die Turkije naar het westen zal trekken en de EU zal binnensmokkelen, breekt in snelle vaart de seculiere staat af, terwijl Frankrijk diezelfde seculiere staatsvorm extremeert. In beide gevallen is sprake van grote intolerantie. In Frankrijk trekt de moslimhater aan het langste eind, in Turkije de islam. De grote verliezer van deze (en veel erger) maatregelen in beide landen is de burger.
   In Turkije zou 90 procent van de bevolking islamitisch zijn, maar het is dan ook niet mogelijk om 'niets' te zijn, niet te geloven. Turkije kent net als in ieder land ook de atheïst, maar dat kan niet op zijn ID. Daarbij kent het land ook nog de gematigde gelovige, de man/vrouw die wel in God gelooft, maar niet praktiserend is, geen kerk aanhangt, het een worst zal zijn of een ander een andere godsdienst aanhangt. Het gemiddelde beeld dat de Europeaan of Amerikaan van Turkije heeft is verkeerd: het is geen land vol geitenhoeders en pitteneters, er zijn ook grote moderne steden, geleerden (al dan niet opgesloten door Erdogan), kunstenaars (al dan niet opgesloten door Erdogan), journalisten (al dan niet...), andere knap denkende mensen (al dan niet...) en mensen die van een wijntje houden bij het eten (al dan niet...). Laat staan en lekker glas rakı. Een enorme massa Turken vrezen het ergste voor hun land: afbraak van de seculiere staat, zoals die ooit door Atatürk werd ingevoerd.
   In Frankrijk kan een meisje het van haar oma geërfde gouden kruisje niet meer zichtbaar dragen, omdat haar medeleerlinge dan een hoofddoek om mag knopen. Geen mens heeft zich honderden jaren lang gestoord aan een kettinkje met kruisje, maar sinds de hoofddoek in de ban moet, moet het kettinkje in de ban. Hoe zot kan het worden? Maar ook in Frankrijk zijn er weldenkende mensen, die het een worst zal zijn of een islamitisch meisje wel of geen hoofddoek draagt.
   De maatregelen in beide landen ontnemen de burger vrijheid. Westerlingen maken zich geweldig kwaad om islamitische verboden. Dat zijn niet alleen de simpele geesten, die per definitie de islam als verachtelijk beschouwen, maar ook de antropologen, die zielige meisjes willen redden van het kwaad. Om die zielige meisjes te redden van de hoofddoek of burka is het vervolgens toegestaan om andere meisjes beperkingen op te leggen. Let wel: het gaat hier vrijwel altijd om vrouwen, want die dragen sierraden en hoofddoeken. De westerse vrouw laat wat dat betreft net zo met zich sollen als de oosterse.
   En waar gaat het nu eigenlijk om? Om een uiting van de eigen persoonlijkheid. Wanneer wordt het dragen van een rode broek verboden of mag een man met een roze shirt de straat niet meer op? Wat te denken van een korte broek met behaarde mannenbenen en sokken in sandalen of een vrouw in een mantelpak? Wat kan het een mens schelen, wat een ander aan zijn lijf hangt en waar die uiting voor staat?
   De beperkingen zowel in Turkije als in Frankrijk staan doelmatig lijnrecht op elkaar, maar doen exact hetzelfde. Ze extremeren, en dat was juist waar we zo enorm voor moesten waken. Geen Fransman kan nog kritiek leveren op de onvrijheid van de mens elders in de wereld, terwijl Erdogan met gemak kan roepen, dat het in Europa geen haar beter is: bij jullie is een kettinkje al verboden!

De islamitische democratie

Vrouwenrechtenactiviste Hanan Shamoun beweerde gisteren bij Pauw en Witteman, dat je in de Arabische wereld niet moet denken aan zaken als democratie. Deze westerse kijk op de inrichting van een staatsbestel is volgens haar onjuist, met als argument, dat democratie een langdurig groeiproces is. Het westen heeft daar kennelijk, op Shamoun afgaande, de kans voor gekregen en de Arabische wereld niet.

   Deze stelling is niet terecht. Ten eerste bestaat ieder deel van de wereld even lang en kan men niet stellen, dat de westerse democratieën zich verscholen achter ondoorzichtige muren. Een dictatuur is het meeste gebaat bij het dom houden van zijn volk. Een goed voorbeeld van iemand in de islamitische wereld die niet die behoefte had was Atatürk, ofwel Mustafa Kemal, de man die na de eerste wereldoorlog het huidige seculiere Turkije stichtte. Behalve scheiding van kerk en staat en een nieuwe grondwet, zorgde Atatürk voor tal van hervormingen, als het vervangen van het moeilijke Arabische schrift door het Latijnse en het invoeren van familienamen. Hij liet duizenden scholen bouwen en maakte basisonderwijs gratis en verplicht.
   Er is geen enkele reden te noemen waarom Assad en zijn voorgangers, net als dictators in andere (Noord-Afrikaanse) landen, niet deze weg hadden kunnen kiezen voor hun volk, behalve dan om de absolute macht in handen te houden. Een macht die, dat moet gezegd, de invloed van de fundamentalistische islam op het dagelijks leven binnen de perken moest houden. Maar gelijktijdig was het mogelijk geweest om een bevolking middels onderwijs 'op te voeden' richting democratie. Grote vraag is wel, of een overwegend islamitische bevolking zich kan neerleggen bij een seculier staatsbestel. Het laatste laat zich gezien de recente ontwikkelingen in Egypte en Tunesië betwijfelen.
   Maar niet alleen die landen kampen met de oprukkende kerkelijke invloeden. Ook in Turkije, onder het regime van de gelovige Erdogan, verstevigt de macht van de islam zich meer en meer. Turkish Airlines bant alcoholische dranken, legerofficieren verdwijnen zonder of met nep processen zomaar 18 tot 20 jaar in de gevangenis en telefoongesprekken van mensen met buitenlandse familie of contacten worden afgeluisterd op trefwoorden en zo nodig vertaald. Een foute mening: de cel in. Het leger, groot voorstander van de seculiere staat, heeft geen top meer en de overgebleven hoge rangen trachten zo snel mogelijk af te treden, uit angst ook in het spel betrokken te worden. Binnenkort worden de gemeentes opgeheven en valt heel Turkije onder direct gezag van de president, die slechts wordt gecontroleerd door zijn stromannen.

   Er wordt geklaagd over enorme prijsstijgingen, over steeds grotere bureaucratie en onmogelijk op te volgen regels ten aanzien van handel en verkeer, maar als de gemiddelde Turk wordt gevraagd op wie hij stemt, dan is dat op 'de grootste', Erdogan. Het verband daartussen dringt bij het volk niet door. Een veel kleinere, goed opgeleide bovenlaag van de bevolking houdt zijn hart vast en ziet zijn land langzaam afglijden in verkeerde richting. Critici worden vermoord.
   Is een democratie mogelijk in een islamitisch land, dat is de grote vraag. Als een volk het belang van een seculiere staat niet begrijpt of inziet, dan waarschijnlijk niet. Alle inspanningen van Atatürk kunnen simpelweg om zeep geholpen worden door één man, omdat die macht wenst. En macht is snel verkregen: speel in op het gemoed van het eenvoudige volk, verhef hun religieuze waarden tot wet en de dictator is een feit.

Ver onder NAP

Na onze vakantie in Turkije, het land van de onbegrensde mogelijkheden, lukt het ons niet meer echt om te genieten van het leven. We kregen nog twee weken zon en daarna was het gebeurd met de zomer. Opgesloten in ons ruime huis zitten wij met drie hondjes op de bank naar de kletterende regen te kijken. Soms is die zo hard, dat pappahond zijn poot in de serre al optrekt. We doen er niet eens meer moeite voor om dat tegen te gaan, maar sukkelen slaafs met keukenrol achter het beest aan. Alles went.
   Enig succes in de politiek is niet te behalen, want als je A gelukkig maakt, heeft B de neiging je af te maken. Dat wordt nog verder aangewakkerd door de krant, waarin we iedere week weer worden plat getrapt. Kennelijk is er geen leuker onderwerp te bedenken, dat ziekelijke volksvermaak om politici af te schilderen als halve gare idioten. De beste stuurlui staan aan wal en weigeren daarvan af te komen, want vind maar eens iemand, die een fractie wil versterken. Onbegonnen werk. En Boele zeikt volkomen ongenuanceerd verder, zich niet realiserend dat hij het over mensen heeft. Zich niet realiserend dat hij al jaren hetzelfde doet en dat wij het nu wel weten. We deugen niet, prima, klaar. Maar hij blijft herhalen, want hij kan niet anders. En zijn lezers lachen zich iedere week weer rot om dezelfde scheet. Wat een niveau! Kijk eens hoe goed ik scheten kan! U, Boele, heeft een misdaad begaan. U bent ouder geworden, maar niet wijzer (Machiavelli geloof ik).
   De stemming is zo gedaald, dat ik zelfs een vest voor Ernst aan 't breien ben met Zeeman-acryl, 0,99 per bol. Daarvoor mag het nog mislukken ook. De kist op wielen, die dienst doet als salontafel, staat het merendeel van de dag pal naast mijn nest op de bank. Laptop, iPad, iPhone, schaar, centimeter, sigaretten, thee en asbak op de greep. Soms krijg ik een snauw van Ernst, of ik me eens wil gaan douchen. Die haat mijn fuchsiakleurige ochtendjas. Ik ook, maar hij is zo lekker warm.
   Nog een maand of negen, dan moet dit huis verkocht zijn of Ernst moet een baan hebben gevonden, anders komen we in grote moeilijkheden. Ik heb een minimum loon en Ernst zelf houdt dan nog maar tweederde daarvan over. Daarop is onze hypotheek niet gebaseerd. En stopt de politiek, dan kunnen we direct een kartonnen doos zoeken. Ik ben me al aan het oriënteren.

   In Turkije staat een huis te koop met vijf slaapkamers, vier badkamers en een zwembad. Uitzicht op de baai van Göcek. Twee ton,  negen maanden mooi weer, mijn tweelingzus om de hoek, en weet ik het hoeveel mogelijkheden om te werken. Want in Turkije zit niet alles op slot, is het niet overvol, zijn de regeltjes vooralsnog simpel. Het is een land waar mensen nog blij kunnen zijn. Waar niet iedereen verwacht dat alles perfect is geregeld. Waar arbo diensten niet bestaan. Waar een hobbelige weg met gaten volkomen normaal is en waar niet over wordt geklaagd. Waar je geen letselschade advocaten hebt, moet je maar uit je doppen kijken. En diarree hoort bij het leven. Waar met regelmaat geen water uit de kraan komt of de stroom uitvalt. Maar waar ook goede ziekenhuizen zijn, waar mantelzorg nog gewoon wordt omschreven als vanzelfsprekende naastenliefde.
   Weet u dat ik twintig jaar mantelzorger ben geweest? Ja! Ik heb namelijk twintig jaar voor mijn gehandicapte dochter gezorgd. Ieder normaal mens benoemd dat als het opvoeden van zijn eigen kind, maar in Nederland heet dat ineens mantelzorg. Ik kreeg ook een uitnodiging om de dag voor mantelzorgers bij te wonen, zodat ik in het zonnetje gezet kan worden. Wat een bull! Maar dat u het even weet: ik ben een goed mens, een mantelzorger, want ik moet deze week weer haar PGB aanvragen. En ik was ook mantelzorger, toen mijn moeder als een zombie in haar rolstoel zat weg te kwijnen. Cultiveer het allemaal maar! Gisteren op de tv: een vrouw, getrouwd met een autist en moeder van een autist: een mantelzorger! Laat me nou toch niet lachen. Ze is echtgenote en moeder en daar horen taken bij, u weet wel, in voor en tegenspoed.
   In Nederland wordt alles gecultiveerd. Eén op de vijf Nederlanders krijgt kanker, maar dan wordt er weer een patiënt op de tv gezet, die heerlijk over zijn ellende kan uitwijden. Hoe ging hij daarmee om? Wat deed dat met hem? Nou net als bij al die andere kankerpatiënten natuurlijk: moeilijk en zwaar klote. Kennelijk is er niets meer in dit land, dat hoort bij het leven. Als tieners tegenwoordig weglopen wordt de politie erop afgestuurd en verschijnt er een artikel in de krant. Ik liep zo vaak weg. Nooit in de krant gestaan. Alles wat we in de jaren '70 normaal vonden is nu hot item om je druk over te maken. Onze tienerhersenen gaat kapot van de drank, maar hoe zit dat dan met al die mensen, die zich in mijn jeugd volzopen? Ze hebben allemaal een goede baan en ik merk helemaal niets aan die hersenen.
   Het over geregelde leven in Nederland benauwd mij ontzettend. We zijn wajangpoppen, bestuurd door wetten en regels. Als ik goed truien blijkt te kunnen breien van Zeeman-acryl, dan kan ik die verkopen...in Turkije. Hier niet. Tegen de tijd dat ik heb voldaan aan alle vereiste papieren hebben die truien zich al uit de markt geprijsd.

   Ik kan me nu voorstellen, waarom er rond de eeuwwisseling van honderd jaar geleden zoveel mensen naar Amerika gingen. Natuurlijk, je kon (weer) in bittere armoede terecht komen, maar er lag iets open, er was uitzicht, men bouwde op. Nederland is overmatig opgebouwd, maar toch is het nooit genoeg. Toch is het nooit goed, want het NAP van onze welvaart en onze wensen verschuiven we steeds verder naar boven. Dan blijf je er altijd ver onder zitten, net zo down als mijn winterdip.
   Maar laten we niet bij de pakken neerzitten en vrolijk het nieuwe jaar tegemoet zien, met 65 miljoen brandende euro's in de lucht.

Legertop in Turkije opgestapt

Legertoppen staan doorgaans niet bekend als vredelievend. De geschiedenis van deze wereld heeft dat veel te vaak bewezen. Een reden wellicht waarom veel Nederlanders niet wakker liggen van het opstappen van de legertop in Turkije. Zo, die kunnen geen staatsgreep meer plegen. Helaas, het ligt anders, heel anders.
        Mijn Turkse zwager is oud-officier van de Turkse marine. Hij is een fel voorstander van de scheiding van kerk en staat, zoals de meeste militairen. Hun grote angst is een steeds grotere invloed van de Islam in hun land, waaraan Erdogan zijn volledig medewerking verleend.
        Ettelijke vrienden van mijn zwager zitten inmiddels in de gevangenis, zonder enige aanklacht en zonder proces. Opgepakt om angst aan te jagen, om monden te snoeren. Dat de legertop is opgestapt is een signaal naar de wereld toe. Zij roepen om vrede en om echte democratie. Daarvan is onder Erdogan geen sprake: journalisten worden vermoord of opgepakt. Iedere uiting van kritiek op het huidige bewind wordt hard afgestraft. Regelmatig worden verworven vrijheden van de burger middels nieuwe wetten weer teruggedraaid. Het leger versus de AKP staat voor de moderne 'westerse' Turk versus de conservatieven.

Turkse gedetineerden (o.a. journalisten) hebben een krant uitgegeven. Ik hoop dat deze krant de rest van de wereld (vertaald) zal bereiken.