23.6.15

Armoede of rijkdom?

Over een half uur wordt een jongedame door de minibus Cogmen-Dalaman (ik kan even niet bij de Turkse letters) opgehaald. Schuin voor ons huis, pal bij het nieuwe kippenhok van de buurman, dat van allerhande wasrekjes, stukken gaas en bedbodems in elkaar is gezet. Als ze eens te laat is, wat niet vaak voorkomt, dan wacht het busje op haar. Vanaf mijn stoel, achter de nieuwe tafel die gisteren werd geleverd, sla ik het vrijwel iedere ochtend gade.
   Het is al een wat ouder busje, zou zo 15 jaar kunnen zijn. Iedereen doet hier erg lang met zijn spullen. De Turk staat erom bekend, dat hij geweldig kan repareren. Zo repareerde onze Turkse garage in Haarlem een peperduur euvel met een simpel ijzerdraadje. Het houdt al een aantal jaren.
   Ik ben jaloers op die mentaliteit. Ik ben in Nederland gebakken, het speculaasvrouwtje geworden, dat broodnodig een nieuw iPad zou moeten, alleen maar omdat die op de markt is. Nee, het is mijn eerste stoere daad: ondanks een gebroken touchscreen heb ik mijn nr. 2 niet vervangen. Een energie-verkoopster op de markt in IJmuiden vroeg me een jaar geleden, wat voor iPad ik had. "Een 2!? Oh, wat archaïsch, wat een drama! Als u overstapt op 'huppeldepup' dan kan ik u de Air kado doen!"
   Dat tekent de mentaliteit die wij hebben. We willen het beste, het nieuwste en dus ook het duurste. En omdat daarvoor geld nodig is, moet ons salaris steeds omhoog, stellen wij eisen, waarvan het grootste gedeelte van de wereldbevolking nog nooit heeft gehoord. Ons leven dient perfect te zijn, net als onze omgeving. Braak liggend terrein wekt ergernis: er moet iets mee! Maar hier zet men er gewoon een kippenhok van wasrekjes op. Het onkruid tiert welig en daarom kijk ik nu naar prachtige witte schermbloemen. Dit alles kost niets en is gewoon 'gezellig'. En hier klaagt niemand over kraaiende hanen, pollen waarvan men moet niezen.
   Het grootste deel van onze Nederlandse ergernis wordt veroorzaakt door torenhoog arbeidsloon. Het is te hoog om een bus te laten rijden voor twintig man, het is te hoog om een tafel te laten maken bij een timmerman, het is te hoog om gehandicapten dagbesteding te bieden. Maar het is ook te hoog, om goedkope medicijnen te kopen, want MSD, Bayer en al die concerns weten heel goed, dat onze verzekeringen vergoeden wat zij vragen. Dezelfde pillen en poeders worden in landen als Turkije verkocht voor een spotprijs. Een doosje pijnstillers? Dertig cent. Ook Acer weet dat. Een leuk laptopje kost hier tweederde van de prijs. Gereedschap? Een kwart, als het niet minder is.
   Moeten we dus blij zijn, met een hoger inkomen? Ik denk het niet. Als ons BNP stijgt, stijgen de prijzen evenredig. Zeker als je kindertjes hebt die alleen merkkleding willen dragen en ook als je vrouwen in Bangladesh wilt ontzien. Een gelijker verdeling van inkomen is niet eens een oplossing, want hoe meer wij kunnen kopen, hoe hoger te prijzen worden en de topsalarissen kunnen ook na enige nivellering nog smijten met geld.
   We worden geleefd door de multinationals. Ik ben zeker niet de eerste, die dat roept, maar het contrast tussen Nederland en Turkije, met name als het gaat om medicijnen en noodzakelijke levensbehoeften, is schrijnend. Dat wil niet zeggen, dat de Turkse markt zelf de kracht van onmisbare levensbehoeften niet heeft uitgevonden. Ook hier is kaas erg duur en vlees zelfs nog erger. En laten we eens naar zaken kijken als kaarsen en lampenolie, een noodzakelijke levensbehoefte: behoorlijk duur, want de stroom valt regelmatig uit.
   Nederland heeft nog een enorm ergerlijk kantje dat kapitalen kost: het aanharken. Een land met nog zo weinig natuur weet het te presteren, om niets zijn gang te laten gaan. Er is bijna geen plek te vinden, waar geen asfaltpad doorheen is gesmolten. Er ligt amper een stoeptegel verkeerd. Er is geen straat te vinden zonder een wirwar van witte strepen. Geen berm is puur natuur, geen boom staat op eigenhandig neerstorten. Alles is onder controle.
   Tot slot het Nederlandse materieel: nieuw, nieuwer, nieuwst. Openbaar vervoer: wij moeten goed zitten, mogen geen herrie horen, niet schudden en shaken. In het buitenland functioneren de bussen na onze afdanking nog dertig jaar. Vervoermiddelen van de overheid: een jaar, hooguit twee in gebruik en inruilen de handel. Vuilniswagens: glanzend strak in de lak, het visitekaartje van de onderneming, waarvoor de bevolking afvalrechten betaalt. De ontvangsthal van uw bank: een kunstwerk waarom niemand heeft gevraagd. Oranje brievenbussen in het hele land, omdat de rode niet overeenkwamen met de kleur van de nieuwe onderneming.
   Als alles perfect moet, aangeharkt, glanzend, geen ouderdomsverschijnselen mag vertonen (net als mensen zo'n beetje), een merk moet zijn en status moet uitstralen (lang leve de nep-industrie), dan kost ons leven ontzettend veel en zal ons salaris altijd te laag zijn. Want gaat dat een half procent omhoog, dan gaan de prijzen dat ook. De multinational is niet op zijn achterhoofd gevallen.
   Het is een systeem, maar ieder systeem is gebaseerd op en gemaakt door mensen en hun wensen. Als miljoenen mensen morgen zeggen, dat ze geen nieuwe iPhone meer nodig hebben tot hun oude kapot is, dan wordt het ding een stuk goedkoper. Als niemand nog geeft om een merkje in zijn kleding, dan wordt de prijs lager en heeft de nep-industrie niets meer te doen.
   Onze mentaliteit heeft een systeem gecreëerd en houdt dat in stand. Het is niet de wereld om ons heen, die ons dwingt te zijn zoals we zijn. Wij zijn zelf verantwoordelijk voor onze hang naar luxe en status. Iedereen weet, dat de Prada-tas, die over de Lange Nieuw loopt geen echte is. De echte loopt namelijk in de PC Hooft.
   Het huis, waar we over een paar weken zullen wonen, zat vol houten maaksels. Twee lage 'bedden' om op Turkse wijze te zitten, een tafeltje naast de voordeur, een kastje met groene en gele deurtjes, een wandrek voor borden, een salontafeltje. Alles zelf gemaakt door de vorige eigenaar Richard. Een man die hield van eenvoud en de natuur. Het was juist de uitstraling van dat oude Turkse huis en zijn eigenhandig gemaakte meubilair, dat ons zo aantrok. Zoals een toerist niet kan stoppen met het maken van foto's van pittoreske huisjes in Spanje of Griekenland. Prachtig allemaal, maar als de toerist weer thuis is, is hij de schoonheid van de eenvoud weer vergeten en komt terug in zijn dagelijkse leven, dat moet voldoen aan al die eisen van de moderne westerse maatschappij, waarin eenvoud gelijk wordt gesteld met armoede. Maar is het armoede of juist rijkdom, als je tevreden bent met eenvoud?