Mijn man is nogal plotseling overleden. Ik kon nog net op tijd naar Nederland om de laatste acht uur van zijn leven naast hem te liggen en zijn laatste rustige, maar onderbroken ademhaling in de gaten te houden. En toen, om 0.10 uur op 27 september, stopte die, voorgoed.
De man die altijd gebruind was, zelfs toen hij al ziek was, was ineens asgrijs. Ik kon hem kussen en aaien wat ik wilde, maar hij zou het nooit meer voelen. Zijn stem, zijn grappen en zijn woorden van liefde zou ik nooit meer horen. Er zou nooit meer een schilderij uit zijn handen komen en hij zou nooit meer een tuin aanleggen. Hij zou nooit meer een tosti voor me maken, zeggen dat ik teveel bier drink, of...''Wow, wat een mooie vrouw" als ik opgemaakt en wel verscheen om met hem uit te gaan. We zouden nooit meer samen in het kleine arbeiderstentje in Fethiye een döner delen. We zouden vanaf 0.10 op 27 september nooit meer iets samen doen.
Hij vloog op 1 oktober naar Izmir en kwam per auto naar zijn laatste en eeuwige rustplaats in Gökçeovacik. We hadden allebei kanker en al lang voordat we van plan waren onder de grond te gaan hadden we een prachtig, vrijwel onbegaanbaar begraafplaatsje op een stijle heuvel gevonden. Alleen voor buitenlanders met slechts zes andere graven. Bizar, dat ik daar zo snel zou staan en aarde op zijn graf zou scheppen. Een paar scheppen maar. Het graf werd gedicht door mannelijke familieleden en vrienden. Een volledig Turkse begrafenis: zijn lichaam in een laken gewikkeld, zoals hij wilde. Zonder een kist, zonder poespas, terug naar de natuur. Een intiemere begrafenis bestaat niet. We huiverden beiden aan de gedachte om een vermogen te betalen voor zo'n knikkende begrafenisondernemer in Nederland, de gewoonte om te fluisteren of je mond te houden en de aanwijzigen van wie voor en wie achteraan loopt. Laat staan het feit dat je na 10 jaar wordt opgegraven en alsnog tot as gemaakt. Als je niet gecremeerd wilt worden, dan geldt dat na 10 jaar nog steeds, lijkt me zo.
Na de begrafenis voor een bijeenkomst bij 'ons' thuis. Traditioneel droegen veel vrouwen eten aan en de mannen zorgden voor de drank. Ja, er was ook bier en wijn, want we wonen in een modern stukje Turkije. De familie van mijn zwager was om drie uur 's nachts uit Mut naar ons toegekomen, tien uur rijden. Ze kenden Ernst amper. Hij was bij de begrafenis van Aziz (de zwager van mijn zus) in Mut en zij waren bij de herdenking van Aziz in Gökçeovacik. En toch reden ze midden in de nacht dat hele eind om hem te eren.
En toen werd het stil. Op zijn stoel ligt nu meestal een hond. Op zijn kant van het bed twee zwarte katten of ook een hond. Op de veranda blijft zijn stoel leeg. Zelfs als er iemand op bezoek komt kiest die een andere stoel, want het gevoel dat Ernst zo naar buiten komt zit erin gebakken. Ik zeg nog steeds
'ons' en 'wij'.
Op zijn graf, dat een jaar moet 'inzakken' voor het een definitieve bedekking krijgt, heb ik een geranium gezet. Ik denk dat zijn graf uiteindelijk een bloemenzee moet worden. Geen marmer, veel te kil. Het wordt zijn eigen tuin, die ik gemakkelijk kan onderhouden, want hij ligt maar 3 kilometer bij me vandaan, onder bomen met uitzicht op zee. Zijn laatste bericht naar vrienden was 'einde verhaal'.
Ernst
‘Mag ik je tongzoenen?’
Ik glunder, ‘Doe maar!’
Oh, eindelijk
Zo duidelijk dat ‘tong’
Meer dan zoen
‘Ons’ dat toen het begon
Laat me niet meer los
Ik geef je niet de kans
Want, eindelijk
Ik heb zo lang gewacht
Te goed voor mij
Heb ik altijd gedacht
Het verbond van wrakken
De pijn van jou en mij
Maar, eindelijk
Verbinden onze namen
Nu hand in hand
Elke nacht warm samen
We vechten ons uit dalen
We vieren samen feest
Ja, eindeloos
Dan komt ons avontuur
Van land naar land
Slaan een bres in elke muur
Maar we blijven vechten
Tegen tranen van verlies, Aziz
Oh, eindigheid
Wie vermoorde onze honden
Pak dan hen!
Niet mensen zonder zonden
Je bent de goedheid zelve
Bent mijn alles, bent mijn Ernst
de eeuwigheid
Pakte de beste van ons beiden
Maar bruut en warm
Stierf ik ook, jou aan mijn zijde
‘Ons’, mijn lieve Ernst
‘Ons’ komt ooit weer samen
Met mijn einde
Dat beloof ik je, gemaal
Samen op jouw plek
Begint de rest van ons verhaal
Reina
No comments:
Post a Comment