Terminologie, angst en randvoorwaarden

"Ja, een Turk," antwoordde ik, toen mij werd gevraagd naar de nationaliteit van mijn zwager. Daarop kwam een geschokte reactie, die me een kort moment ontging: "Dat zeg je toch niet!" Ik had 'Turkse man' moeten zeggen. Turk was denigrerend of zelfs een scheldwoord. Nederlander, Belg, Zweed, Duitser, 't kan allemaal, maar Turk! De vrouwelijke vorm Turkse mag wel.

     Hadden wij ooit werksters, nu hebben wij huishoudelijke hulpen (en soms zelfs interieur deskundigen). Was iemand met een psychische ziekte ooit gewoon patiënt, tegenwoordig heet hij cliënt. Mijn dochter begon haar leven als zwakbegaafd, om vervolgens uit te groeien tot verstandelijk gehandicapt en nu schijnt ze verstandelijk beperkt te zijn. Nee, dat zeg ik verkeerd: ze hééft een verstandelijke beperking, ook weer zo'n nuance. Je bent niets iets, je hebt iets! Dat drukt tenminste geen stempel op de persoon. We maken van hem de bezitter van het euvel. Hoi.
     Woorden als neger moet je helemaal niet in je mond nemen. Op de lagere school leerde ik over de rassen: het Negroïde, het Mongoloïde, het blanke ras, met plaatjes erbij. Thuis had mijn vader prachtige oude atlassen, waarin allerlei afbeeldingen stonden van mensen in verre landen: Pygmeeën, Indianen, Eskimo's. Ik verslond die enorme boeken, want het waren toentertijd de enige afbeeldingen van al die andere mensen op deze wereld en van hun culturen. Maar nu wordt onderscheid in menselijke rassen als denigrerend gezien, terwijl het er in bepaalde gevallen toch toe doet. Niet vanwege uiterlijk of waardebepaling, maar gewoon omdat er genetische verschillen zijn en bepaalde allergieën bij het ene ras wel voorkomen en bij het andere niet (bijvoorbeeld voor een bepaalde stof in bonen) en omdat bepaalde ziektes verschillende impact (en heftigheid) kunnen hebben.

     In een reactie op een tot vijfmaal toe gewijzigd amendement, noemde ik het epistel onzinnig. Dat kwam me op een berisping van de voorzitter van de vergadering te staan. Overbodig is in dat geval het juiste woord. Keer op keer meldt een portefeuillehouder, dat een motie of amendement overbodig is. Hij bedoelt daarmee, dat het ding de prullenbak in kan, dat het onzin is om het in te dienen, maar zegt dat zo lief mogelijk. Vaak wordt zo'n ding dan toch ingediend, want overbodigheid schaadt niet. Het stikt dus door de jaren heen van overbodig ingediende moties en amendementen in de archieven van stadhuizen. Liever zie ik, dat zo'n wethouder het beestje bij de naam noemt en zegt: "Het is een prul, onzinnig, weg ermee!" maar die helderheid kwets. Wij raadsleden zijn gevoelig en teer. Dus weet: zinnig is een goed woord, onzinnig deugt niet!
     De politiek is een prachtig podium als het gaat om ingekapselde uitspraken. Politici vertonen zelden de neiging om te zeggen waar het op staat, wat hun statements vaak volkomen onvolgbaar maakt. Voordeel van die wijze van praten is vooral, dat je onzin ook geweldig kunt verpakken.
     Gisteravond had ik met Ernst een discussie over het woord verloochenen: Fout! Behoort tot de harde woorden, die je maar zelden uitspreekt. Prima Nederlands woord, maar in de ban gedaan omdat het knalhard zegt wat er aan de hand is. Ernst is een diplomaat (zelfs in onze huiskamer), ik niet, dus vandaar verhitte discussies over woordgebruik, zelfs nog om een uur 's nachts. Vanochtend ging de discussie door, maar dan over een ander woord: formulier. Nee, dat zou checklist of ontwikkelboom of format moeten worden.

ontwikkelboom

"Maar ik wil gewoon een formulier! Je weet wel, zo'n ding met standaard velden!" Klinkt niet goed, was het antwoord. Hoezo, klinkt niet goed? Ik vraag om een uniforme wijze van berichtgeving en vanuit dat woord kom je dan direct uit op formulier, want dat is daarvoor bedoeld. Prachtig Nederlands.
     Tot slot: gisteravond vlogen de randvoorwaarden nog even om mijn oren. Voorwaarden bestaan niet meer. Het woord randvoorwaarden wordt voor van alles gebruikt: voor voorwaarden, voor criteria, voor wensen. Raadseltje: wat is het verschil tussen de volgende twee teksten? Tekst 1: Aan de volgende randvoorwaarden moet worden voldaan. Tekst 2: Aan de volgende voorwaarden moet worden voldaan. U weet het niet? Ik ook niet. Ik prefereer voorwaarden, want met die randvoorwaarden ben ik altijd bang dat ze snel afvallen, over die rand, begrijpt u? Ik zie ze in mijn gedachten altijd heel onzeker bungelen, reikhalzend uitkijken naar de reddende hand.