Zelfcensuur, de eerste stap richting muilkorf

Ik bevind me voor het eerst van mijn leven in een situatie, dat het verstandiger is mijn mond te houden, dan die open te doen. Dat geldt niet alleen in het land waar ik op dit moment ben, maar ook in Nederland. Vorig jaar spitte de gemeente Haarlem mijn Facebook profiel door om te kijken, wanneer ik me in Turkije en in Nederland bevond, want ik had de plicht vier maanden per jaar in Nederland te zijn. Ik voldoe graag aan mijn plichten, maar zonder woning werd het een klus om dat te realiseren. Een rechter zag dat gelukkig in en gaf me wat ruimte. Sinds september hebben we een woning in Nederland en is het probleem opgelost. Maar die zoektocht van de gemeente Haarlem is me niet in mijn koude kleren gaan zitten. Ik walgde van de manier waarop zij woorden uitlegde als 'wonen in Turkije', alsof acht maanden per jaar in een land vertoeven geen 'wonen' genoemd mag worden. Er werd verschil gesuggereerd tussen 'verblijven' en 'wonen' en er werd gekeken naar data waarop foto's van Turkije op de account waren geplaatst.
   Gelijktijdig veranderde Turkije steeds meer in een dictatuur. Rond de tijd dat we hier arriveerden verklaarde de premier zich president en na de verkiezingen weigerde zijn partij coalitiebesprekingen, waarop nieuwe verkiezingen werden uitgeschreven. En vreemd genoeg sloeg het eerdere verlies plots om in een absolute meerderheid. Een paar terroristische aanslagen zijn genoeg om een volk bang te maken. Vervolgens een 'coup', die recht gaf op tienduizenden arrestaties en nog meer ontslagen. Een 'noodtoestand' rechtvaardigt alles. Anders denken is in dit land niet geoorloofd. Dat ondervonden de media. Journalisten werden opgepakt en kranten verboden. Macht is heel eng: vaardig een verbod uit en je hebt een vrijbrief om normale zaken ineens tot misdaad te bombarderen. Openlijk praten over politiek is erg onverstandig, want ook de Mao-tactiek van sociale controle en klikken is dit land niet ontgaan.
   In de aanzet tot een dictatuur wordt de rechterlijke macht geleidelijk vervangen door aanhangers van het regime en worden mensen beschuldigd van misdaden die ze niet hebben begaan. Alles is gericht op uitschakeling van de andersdenkende tegenstander. En helaas is dat niet moeilijk, we doen er in Nederland aan mee: Wilders wordt ook vervolgt voor verwerpelijke uitspraken. Dat maakt de weg voor zijn populisme net zo vrij om uiteindelijk de weldenkende mens op 'verkeerde uitspraken' te betrappen.
   Om de dictatuur in Turkije te vervolmaken, komt er eerdaags een referendum over het staatsbestel: een premier is niet meer nodig, vindt de president, en dus mag het volk zeggen of ze hem als totalitaire sultan willen. Dat komt overeen met het Amerikaanse systeem, maar daar worden geen oppositiepartijen verboden, vooralsnog niet althans. Het volk is eerst gepaaid met allerlei kleine cadeautjes en complimenten. Een minister liet op de televisie weten, dat de wijsheid van het volk, van boeren, ongeletterden en zo meer, veel meer waard is dan die van de gestudeerden. De laatsten ruïneerden het land met hun linkse, goddeloze wijsheden. Welke kneus voelt zich dan niet op een sokkel gezet? Welke trol zal niet op zo'n complimenteuze leider stemmen? De president heeft zo'n drie jaar nodig gehad om van een democratisch land een dictatuur te maken. En neem van mij aan, dat kan in ieder land met het grootste gemak.
   Op de eerste dag van Trump als president liet hij de Twitter account van een departement afsluiten, omdat een medewerker had getwitterd, dat de opkomst tijdens de inauguratie mager was. Waar je je al niet druk om kan maken! Maar dat is nu juist wat de machtswellusteling persé niet wil: een andere mening dan hij zelf is toegedaan, zelfs al is die mening gestoeld op feiten. Feiten bestaan voor deze mensen niet, alleen hun eigen waarheden en die maken ze waar, door anderen voor leugenaars uit te maken. Het betreffende departement kreeg de Twitter account weer terug, maar moest een rectificatie en excuses twitteren. En natuurlijk deed het dat. Waarom, is de grote vraag? Ook dat is simpel te beantwoorden: anders vallen er ontslagen. Wat kan het die medewerker schelen een excuus aan te bieden voor zo'n bagatel, als hij daarmee zijn baan behoudt! Zo gaat het met macht: flink wat dreiging en het merendeel van het volk kiest eieren voor zijn geld.
   Amerika, Turkije...maar dat is geen Europa! En Polen dan? De hervorming van het constitutionele hof, waardoor het vrijwel onmogelijk wordt om omstreden wetten te blokkeren. De nieuwe media wet, die bepaalt dat de regering de directie en hoofdredactie van de publieke omroep zelf kan benoemen en ontslaan. Dat is vaste prik in dictaturen! En waarheen leidt de oorlog, die Trump aan de journalisten heeft verklaard?
   Democratie is een goede zaak, maar een absolute meerderheid voor partijen als PiS in Polen, AKP in Turkije en Trumpisme in de VS is rampzalig. En er staan al langere tijd nieuwe landen op het lijstje te popelen om zich bij deze verkeerde voorbeelden aan te sluiten: het Frankrijk van het Front National, het Nederland van de PVV, het Oostenrijk van de FPÖ. En in een land als Hongarije is de islamhaat al gevestigd.
   Overal is de roep hetzelfde: Macht aan het Volk! Maar wie is dat volk en welke macht willen ze? Het was de roep van ongeveer iedere dictator in de geschiedenis van de wereld, maar niemand van dat 'volk' schijnt het te herkennen: de volksrepublieken, de uitroepen één volk, één rijk / één vaderland, één leider? En het was die leiders nooit om het volk te doen, dat hebben ze met miljoenen doden bewezen. We zeiden ooit: Nooit Meer! We huiverden van beelden van Hitler, begrepen niet hoe het mogelijk was dat een volk hierin meeging, in de mensenhaat, de destructie, maar nu gebeurt hetzelfde weer. Dat kan alleen als 'het volk' oliedom is.
   Als het tegenzit gaan Frankrijk en Nederland in de komende maanden dezelfde kant uit als de Polen en de Amerikanen. Niets garandeert dan nog, dat ik mijn blog kan blijven schrijven, want iedere populist heeft tot nu toe bewezen, dat hij intolerant is. Hij duldt geen tegenspraak, geen informatie die zijn onzin weerlegt, geen feiten die hem niet uitkomen. En de controle daarop is tegenwoordig bijzonder gemakkelijk, muilkorven is een fluitje van een cent: blokkeer sociale media accounts en je bent er van af. Trump deed dit binnen een dag! Ik kan al weken de NOS app en site hier niet openen, omdat Turkije deze boos heeft geblokkeerd. Ik kan geen VPN meer instellen, omdat Turkije al dergelijke Virtuele Netwerken blokkeerde, anders raakt het de controle kwijt en kunnen journalisten blokkades omzeilen.
   Vanmiddag, in het zonnetje, had ik een felle discussie met Ernst over 'wat wel en wat niet'. Ik wilde niet meer doorgaan met de zelf opgelegde censuur, terwijl hij het zekere voor het onzekere koos: geen namen, want die zijn niet nodig voor de boodschap. Daarin heeft hij gelijk, maar dan geef je toe! Dan doe je dat, wat de onderdrukker wil. Het is de tweede stap naar onvrijheid, want sinds de zoektocht van Haarlem is mijn Facebook profiel alleen nog door vrienden te volgen; ik ben me dood geschrokken van deze Nederlandse Big Brother. Ik ben het dus niet met Ernst eens en toch noem ik hier op zijn verzoek geen namen, simpelweg omdat ik ook verantwoordelijk ben voor zijn positie en voor vier huisdieren, die ik niet aan hun lot over kan laten, mocht ik plotseling onder geleide het land worden uitgezet. Bovendien, wij zijn in Nederland drie jaar geleden alles kwijtgeraakt en willen dat niet nog eens meemaken.

Rotzooi dat groente heet

In 'Sam' hebben we geen fornuis, maar een elektrische hapjespan, een frituur en een magnetron die ook nog oven en grill bleek te zijn. Meer dan genoeg om een Turkse hap te maken voor mijn gaste. In de Vomar koop ik kipfelet, courgette, aubergine, paprika, tomaten, uien, platte peterselie, turkse yoghurt, komkommer, knoflook, rucola...en ik zoek bulgur. Met een redelijke Turkse gemeenschap in IJmuiden moeten ze dat toch wel ergens in de schappen hebben? Nee, ik kom naast de couscous en de rijst nog wat modernistische rotzooi tegen, waarover mijn dochter heeft verteld, maar geen bulgur. Dan maar couscous.
   Op het aanrecht glimmen de groenten me tegemoet. Ik pak het grote mes (want als ex van een kok snij ik niet met aardappelmesjes) en zet kracht om door de taaie schil van de aubergine komen, maar snij daarmee bijna mijn plank doormidden...het ding is zacht als boter! De courgette biedt ook geen enkele weerstand. Van de uien moet ik niet huilen en de kip, die als een te slap drilpuddinkje op de plank ligt, laat zich met zoveel gemak vierendelen, dat ik mijn mes niet vuil had hoeven maken. Met mijn wijsvinger kan ik er een gaatje in prikken.
   Ik verhit de olie en roerbak de kip, daarna gaan de groenten erbij, op volgorde van de benodigde baktijd. In de pan ontstaat een laag vocht, terwijl die roch op de hoogste stand staat. Dat is niet de bedoeling, maar afgieten gaat niet met zo'n ding aan een snoer. Ik vloek wat en leg me erbij neer, pak de peterselie en wil gaan hakken, maar er valt niets te hakken. De stelen zijn zo dun, de blaadjes als tere vliesjes, die je nauwelijks kan aanraken of ze scheuren. Van het hele pakje peterselie blijft gesneden nauwelijks iets over.
   Als ik de komkommer rasp, loopt het water eruit. Ik kon natuurlijk niet zo'n handig Turks komkommertje krijgen van een centimeter of twintig, lekker stevig en smaakvol. In de Vomar waren ze allemaal identiek. Dat vind ik zo knap van die telers! Ons lukt dat niet in de groentenruin. Onze komkommers zijn allemaal krom. En hier op de markt zijn ze ook allemaal verschillend van grootte en vorm. Ik giet het raspsel af en doe het in de yoghurt, dan twee tenen knoflook en zout. Heerlijk rucola! Ik stop een blaadje in mijn mond en proef na enig kauwen de bekende smaak, maar dat is dan ook alles. Het brandt niet, prikkelt niet eens, wat een laffe boel.
   Na het eten schaam ik me voor mijn maal. Kraak nog smaak zat eraan. De peterselie is in de laatste minuut dat ze meegaarde gesmolten en nergens meer te proeven of te vinden en de kip was alleen herkenbaar aan de vleesstructuur. De rest werd een ondefinieerbare massa.
    Een dag later blijf ik ziek in bed en kook tien dagen niet. Mijn dochter brengt me eten als ik weer een beetje trek krijg. Daarna kijk ik weer eens in de koelkast en zie een half pakje felgroene rucola in de la liggen. Hoe is dat nou mogelijk? Stevige, smaakvolle rucola is namelijk heel slecht te bewaren. Dat is na twee dagen snot, tenzij je het in nat papier wikkelt, in een plastic zakje stopt met wat water onderin, een zakje omgekeerd over het loof doet en rechtop in de koelkast zet. Deze jonge blaadjes hadden de nacht niet eens moeten overleven. Ik haal het folie van de halve aubergine, die wel bruin zal zijn, maar nee, nog helemaal geel! Een échte aubergine verkleurt direct na het snijden al.
   Afgezien van de smakeloosheid van die jonge vormvaste groente, moet die rommel absoluut zijn behandeld met een goedje, dat rotting tegengaat. Wat eten we in Nederland voor middeltjes, telkens als we een hap 'gezonde groente' in ons mond stoppen? Moet dit vitaminen opleveren? Ik ben enorm geschrokken van die ene maaltijd. De overheid maakt zich druk om zout, maar vliegt over de kwaliteit van onze groente heen, terwijl zij het eten ervan propageert. Maar wat eten we dan? Chemicaliën?
 

De botanicus en de grazige

Zet mij in een laboratorium, tussen de reageerbuizen, microscopen en allerlei andere apparatuur, het speelgoed waar ik als kind limonade in mengde...

   Zet mij voor het bord van een volle collegezaal, waarop Einsteiniaanse formules voor mij een prachtig behang vormen...

   Zet mij in een OK, waar de ogen van een vrouw me vragen de scalpel te pakken van een tafel vol met chirurgisch staal, dat me voorkomt als een uitgebreide nagelverzorgingsset...

   Vraag mij wat ik vind van de mening van Richard Tol over de klimaatveranderingen, terwijl ik mijn open haard aanmaak...

Met een paar van zulke voorstellingen is vrijwel ieder mens in staat zichzelf als een volkomen onbenul neer te zetten. En dat is terecht, want het merendeel van de mensheid bestaat uit volkomen onbenullen. Zelfs de laborant, de hoogleraar, de chirurg en de klimatoloog hebben in een richting geleerd, die hen geen gezag verleent binnen andere vakgebieden. Kennis en kunde zijn bij ieder mens beperkt, maar de grootte van de perken, de tuinen die mensen bewandelen, is heel verschillend, net als de beplanting, de inhoud. De een neemt genoegen met onkruid, gras en madeliefjes of betegelt het gehele oppervlak, de ander plant geraniums en maait zijn gras, of zet er een Albizia Julibrissin in en vervangt het gramineae geleidelijk tot een botanische tuin ontstaat. Stilstand of groei, ontwikkeling, de essentie, waardoor een tuin in simpelheid blijft steken of door aandacht en inspanning een rijke variatie toont van de flora. Wij mensen zijn niet ons vak of ons werk, maar als onze tuinen. Wij zijn de makkelijk wezens die als honden in het gras rollen en de madeliefjes plukken, of de tegenpolen, de botanici, steeds weer zoeken naar dat nieuws, dat in hun tuin kan gedijen.

   Vorsend, lezend, denkend, waarnemend, voelend, afwegend, verplaatsend in, inlevend, lerend, steeds voorkomend om die verkeerde stap te zetten die kan verpletten, dat is de botanicus. Een mens met slechts gras om zich heen kan zijn poten planten waar hij wil, vertrapt niets meer dan gras dat terugbuigt als het gewicht is verdwenen, maar laat je hem los in de tuin van een botanicus, dan verplet hij deze. Hij kwetst, hij moordt, zonder het te weten, want hij weet niet wat een Albizia Julibrissin is, zelfs niet gramineae of Bellis Perennis, ook al staat zijn eigen tuin daar vol van. Onwetend, afgunstig, angstig, woedend, xenofoob, argwanen, egocentrisch, egoïstisch, steeds neigend vooral te vertrappen, dat is de mens die alleen met gras kan leven. In zijn eigen tuin kan hij geen kwaad, maar hij klom over het hek.

   Botanici in de vorige eeuw gaven hem daartoe de gelegenheid. Terecht gunden zij hem genoeg water om zijn gras groen te houden en om madeliefjes te kunnen plukken, want de grasmens had ook het recht op een gezonde tuin. Dat hij uiteindelijk over het hek mocht klimmen leek heel aardig en zonder consequenties, maar dat was het niet. Hij vertrapte steeds vaker en met steeds meer grazigen de zorgvuldige, evenwichtige creaties van de botanici. Hoe die laatsten ook hun best deden, zij kregen de grazigen niet aan hun verstand wat een Albizia Julibrissin was. En dat is tot op heden ook niet gelukt. Daarvoor in de plaatst planten de grazigen overal steeds weer gras, waarin het fijn rollen is, en madeliefjes, die schattige welbekende bloemetjes, die net zo goed gedijen met alleen water als het gras en net zo snel weer aangroeien na het maaien. Makkelijk, vertrouwd, herkenbaar. Daarvoor is geen kennis nodig, geen boek, geen extra aandacht, geen inleving, geen denkwerk, geen afweging: ‘Groen is gras en de eeuwige schoonheid ben ik’, anders gezegd: ‘In alle bekrompenheid ben ik de mooie eenvoud’.

   Botanici waren te aardig in de vorige eeuw. Voldoende water was voldoende, nog iets meer was zelfs fantastisch geweest, maar veel botanici dachten van grazigen botanici te kunnen maken. Een domme gedachte, want van een Bellis Perennis kan je ook nooit een Albizia Julibrissin maken. De eerste wordt niet groter dan vijftien centimeter, de laatste wellicht hoger dan zes meter. Maar inmiddels hebben de grazigen een forse stem in de botanische tuinen en planten hun gras en madeliefjes overal. Om ruzie te voorkomen doen veel botanici gewillig met hen mee. Ze voetballen op het gras en plukken de madeliefjes voor een ketting. Zelfs de koning kan het niet laten. De enkeling onder hen die weigert wordt langzaam verstoten, wordt tegen het hek gedrukt en wordt verweten asociaal en elitair te zijn. De diversiteit in de tuin verdwijnt en vorsen, lezen, denken, waarnemen, voelen, afwegen, verplaatsen in, inleven en leren worden schandelijke activiteiten. Meer weten dan een grazige is inmiddels een misdaad geworden. Alleen grazigen mogen nog weten wat goed is voor de tuinen, de simpelheid, zonder enige variatie, de stilstand, veilig en vertrouwd: gewoon!

   De botanicus sterft langzaam uit, omdat hij laf is. En anders wel omdat hij traditioneel minder kinderen verwekt dan grazigen en zijn kinderen bovendien vaak grazig worden. Dat is Beatrix ook overkomen. Gewoon zijn is geen verdienste, het is een laffe manier om geen kritiek te krijgen, om geliefd te zijn in verkeerde kringen, het is populistisch, onbenullig en oerdom.