Beschaving op zijn kant

Lang geleden keek ik naar een documentaire over Joegoslavië, aan de vooravond van de burgeroorlog, die een einde maakte aan dit land. Een journalist vroeg aan een paar mannen in een klein dorp op het platteland, of zij problemen hadden met islamitische landgenoten. "Nee hoor," antwoordde er een, "Daar verderop (wijzend in een richting) wonen islamieten en daar gaan we prima mee om." Een andere man zegt dan "Nou ja, er is wel eens dat conflict geweest over dat varken, maar dat is al weer een tijd geleden. Ik weet niet of dat ooit is opgelost."
   Joegoslavië is niet meer en het aantal slachtoffers, onder andere van genocide, vindt u wel ergens op internet. Ik weet niet of de islamieten waar de eerste man naar wees nog leven, maar ik moet nog regelmatig aan ze denken en hoop dan, dat ze een veilig heenkomen vonden.
   Vandaag denk ik weer aan ze als ik lees over de ontvoeringen, martelingen en moorden in Oekraïne door pro-Russische activisten. Mensen, die enige tijd geleden nog gewoon naar hun werk gingen en de dagelijkse beslommeringen van het leven doorliepen. Mensen, van wie wordt gehouden door hun ouders, partner, vrienden en eventueel kinderen. Deze mensen staan ineens in (zelfbedacht) uniform met zwaar wapentuig op straat en houden willekeurig mensen aan, controleren of ze er een andere mening op na houden. Ze zijn agressief, mishandelen, martelen en doden. Een andere mening moet met geweld worden bestraft, zodat de angst de mond snoert. Lukt dat niet, dan vermoord je die mening.
   Ik kan voorbeelden uit de geschiedenis noemen, de inquisitie, de Nazi's, Joegoslavië, en uit het heden, Syrie, Afghanistan, en van verder weg, China, Zuid-Sudan, en de lijst nog langer maken met tal van landen en streken op alle continenten. Vroeger en ver weg doet ons denken, dat het aan de beschaving van de mens ligt. In onze huidige Europese samenleving is de beschaving en de tolerantie zo ver gevorderd, dat 'wij' over zulk barbaars gedrag zijn heen gegroeid. Kennelijk niet. Oekraïne is Europa. Weliswaar 'oostblok', maar toch. Die gedachte bezoemt angst in.
   Wie zijn die mensen en waar huizen die mensen, die een ander de hersens kunnen inslaan, als hun gedachten niet sporen met de eigen opvatting? Het kan niet zo zijn, dat die alleen bestaan in andere landen, maar niet in ons eigen Nederland. De wereld bewijst dat ook. Achter welke buurman (of -vrouw) en achter welke collega moet ik zo'n mens vermoeden? Is mijn beschaafde politieke tegenstander ook iemand, die de wapens nog wel eens zou kunnen grijpen als hij daartoe wordt opgefokt?
   In het heel klein gebeuren er ook in Nederland hele rare dingen. Een echtpaar gaat scheiden en de vrouw verzint een mishandelingszaak tegen de vader, om het alleenrecht op haar kind te krijgen. Van de liefde stapt zij met het grootste gemak over naar de haat. Een aantal 'deskundigen' buigen zich erover, zonder hoor en wederhoor en voilà, pappa is uitgerangeerd en ziet zijn zoon ruim drie jaar niet. Volgens een advocaat gebeurt dit vaak, vooral bij hoger opgeleiden, die zich de ene na de andere rechtszaak kunnen permitteren en bovendien kunnen bedenken, waar zij een ander mee aan het kruis kunnen nagelen. Maar het waren toch juist de hoger opgeleiden, de intelligentere mens zou je zeggen, van wie we verwachten dat zij hun barbaarsheid hebben afgeschud en dat zij met hun volle verstand weten wat goed is voor een kind, wat rechtvaardigheid is? Kennelijk niet.
   Ik ben al vaker bedot door mensen als het ging om integriteit en eerlijkheid. Laatst schreef ik een vrouw een mail, waarin ik liet weten, dat ik sommige mensen absoluut niet begrijp en dat zij tot die groep behoort. Omgekeerd zal ik ook niet altijd worden begrepen. Maar wanneer sta ik voor een mens, die mij mijn hersens inslaat, omdat ik zijn mening niet deel? Ik heb niet de illusie, dat mij dat nooit kan overkomen, zelfs niet hier in Nederland. Ik heb ook niet de illusie dat ik hem of haar zal herkennen.
   Zouden die boeren in Joegoslavië die islamieten 'daar verderop' met rust hebben gelaten, of was dat conflict over dat varken van jaren eerder genoeg basis om tot liquidatie over te gaan? God mag het weten.